Grass: A Nation´s Battle for life

Merian C. Cooper - Ernest Schoedsack - Marguerite Harrison / 80 min. / 1925 

Vita Sackville-West-en Teheranerako bidaiaria eta Hamabi egun bidai liburuak irakurtzen ari nintzela, bertan aipatzen diren lekuen berri gehiago jakin nahi eta sarean begiratu bat emanez topatu dudan pelikula da hau. Izan ere, aipatu idazleak, Hamabi eguneko errelatoan Zagros mendietako Bajtiar lurraldeetan egin zuen zeharkaldia kontatzen baitu. Bajtiar mendilerro bera da hala Vitaren kontakizunaren nola Grass: A Nation's Battle for Life (1925) pelikularen enfasi-gunea. Filma honi buruz hemen idaztearen koherentziaren inguruan une batez dilidan egon naizen arren (izan ere, zer da zinema persiarra?) segituan ekin diot teklatzeari. Ez al du ba norberak bere etxean nahi duena egiten?

Beraz, pelikula hau Vita Sckville-West-en liburuko aipamen geografikotik Merian C. Cooper, Ernest Schoedsack eta Marguerite Harrison-en kontakizuera salto eginez heldu dudala esan dut. Jatorrian alderantzizkoa izango zen eragina, inbertiturik gertatu da nirean. Ezen eta nago, pieza bakoitzaren burutze urteei eta jatorriari begiratuta, bata bestearen ondorio izan zela (Grass filma 1925ekoa da eta Vita Sacville-ren bidaia 1927koa). Hor nonbait. Ase ezineko mendebaldeko gizartearen gurpilaren bira zoro berberean, lurraldeak eta kulturak kontsumo formatu desberdinetara murriztu zituen errotarrian ehotu ziren. Kolonizazio berantiarraren testuinguruan, abentura eta deskubrimendu gosez zedarritu gabeko lurraldeak zeharkatu nahi izan zituzten aristokraten gurariak ziren horiek, diplomatiko, filantropo, erromantiko, bildumagile, botaniko, militar etabarren emaitzetarik bi ditugu hauek. Gizon zuriak sekula zapaldu gabeko lurraldeetara iristearen bulkada kolonizatzaileari jarraituz eginiko bidaiak eta errelato beharrak. Ezinezkoa gertatzen da Vita-k Grass filmeko egileen ibilbidearen berri izan zuenik ez imaginatzea. Ez ote ziren erromantiko eta abenturazale gehiago izan aitzindarien pausoak errepikatu nahi izan zituztenak? eta ez ote gara geu ere, inoiz, baieztapen behar tentelek eraginda, leku beretik berriro igaroko? Izan ere, erroturik dugu ezagutza modu anplifikatu eta biderkatua... baina nolako irudi ederrak eta nolako kontakizun hunkigarriak pelikulakoak!

Grass: A Nation's Battle for Life filmaren egileek egungo Turkiatik hasi eta Arabiar (egungo Iraq) lurraldeeak igaroz Persiarantz egiten duten ibilaldia kontatzen dute. Lehen herrialde horietako zenbait pasadizo erakusten zaizkigun arren Bajtiar tribu nomada baten ibilaldia edo trashumantzia erretratatzen du filmak hobekien. Dirudienez, hori izan zen pelikularen lehen helburua: udaberriaren etorrerarekin, berrogeita hamar mila pertsonek miloi erdi abererekin egiten zuten leku aldaketa erregistratzea, larre berriak bilatzekotan urtero egiten zuten hilabete pasatxoko ibilaldian bidelagun izanez. Ahwaz-etik Isfahan-erako migraziotik Karun ibaiaren zeharkaldia eta Zard mendiaren gainditzea dramatizatuko dute gehien. Dokumental antropologikoaren aintzindaritza atxekitzen zaio pelikulari eta Merian C.Cooper-en ideia bat izan zen (Nanook ikusi ondoren C.Cooper-en kazkarra berotuta imaginatzen duenari ez zaio tantorik falta).

C.Cooper, Sobietarren kontra hegazkin piloto jardun zuen ofizial, abenturazale, zinegile eta gidoigilea izan zen. Grass, bere lehen filma izan zen arren, ostera King Kong (1933) bezalako pelikula arrakastatsuak egin zituen, bai eta bidean geratu ziren beste batzuk ere. Esaterako, Grass pelikula bera 1947.urtean errepikatzeko proiektua abiatu zuen, baina ingurua iada domestikatua izan zela jakin zuenean (zenbait trenbide eta zubi eraikiak izan zirela jakin zuen) bertan behera utzi zuen proiektua. Noski, progresuaren gezi-mutur ezin birritan izan eta lurralde hartako azpiegitura berriak pelikulan azaltzeak bere ikuspegi erromantiko eta epikoa izorratuko zuketela eritzi eta egitasmoa alboratu zuen. Bortxaren subjektua zein den, horra burututako filmaren eta burutu gabeko filmaren koxka, bietan berbera.

Sakonean, badakit gizon zuria sekulan izan ez den lekuan egotea irrikatzen dudala, ezaguna den edozein lekutik urrun. Mundua txikiegia da, mapa gehiegi trazatu dira eta zinema dinamikoegia da.

Vita Sackville-West

Edonola ere, egilearen bizitzaz idatzita dauden kontuak irakurtzen hasita, pertsonaia interesgarria gertatzen da Cooper delako hau. Esan gabe doa, Cooper-ek Grass  pelikula filmatzeko W.Herzog-en Fitzcarraldo filmatzeko punteria berbera izan zuela.